Mens, Maatschappij en Technologie
Digitale transformatie en de inzet van technologie zijn niet meer weg te denken uit de maatschappij. Het verandert op wereldwijde schaal en soms op disruptieve wijze onze economie, arbeidsomstandigheden, onderwijssysteem, gezondheidssysteem, vrijetijdsbeleving, administraties, enzovoort. Data en algoritmes hebben tot doel onze beslissingen te vergemakkelijken en onze acties op al deze gebieden te optimaliseren. Digitalisering wordt dan ook vaak geprezen omdat het zorgt voor innovatie en efficiëntie. Keerzijde van de medaille is dat digitalisering een aantal maatschappelijke waarden, zoals onder meer privacy, veiligheid, inclusie, transparantie en de kwaliteit van sociale relaties, onder druk zet.
We kunnen op twee manieren omgaan met deze realiteit. We kunnen het proces van veraf observeren en als een technofoob toekijken en zien wat de toekomst brengt of we kunnen bestuderen hoe we de digitalisering kunnen omarmen, hoe we het kunnen aanmoedigen en reguleren/bijsturen waar nodig.
Dit is meteen de eerste piste waar de onderzoekslijn mens, maatschappij en technologie op inzet. We analyseren met andere woorden de digitaliseringsdynamiek binnen verschillende domeinen, hebben hierbij oog voor kansen, maar evenzeer voor het behoud van menselijke en maatschappelijke waarden. Op basis van deze analyse werken we binnen de lopende projecten vaak aan een tool voor de sector die bijdraagt aan het op een gezonde en doordachte manier omgaan met technologie.
Een tweede piste die binnen de onderzoekslijn bewandeld wordt is het inzetten van technologie in kennisoverdracht of uitwisseling van kennis om de kansen van bepaalde doelgroepen te verhogen. Lopende projecten binnen deze piste zoeken naar mogelijkheden om kennis op een performante manier over te brengen via een educatief online platform.
Actief & inclusief burgerschap
De onderzoekslijn ‘Actief en Inclusief Burgerschap’ vertrekt vanuit de idee dat burgerschap een meerlagig begrip is en dus méér is dan lidmaatschap aan een bepaalde gemeenschap gelinkt aan een set van rechten en plichten. Naast deze formele status slaat burgerschap ook op hoe burgers deze status beleven: Welke betekenis geven ze aan hun lidmaatschap en in welke mate beïnvloedt dit hun identiteit? Welke rollen willen én kunnen burgers opnemen in de samenleving? Het belang van onderzoek rond deze vragen is groot: verschillende maatschappelijke organisaties, bedrijven en besturen staan in de huidige context van verandering, onzekerheid en complexiteit voor de uitdaging om (nieuwe vormen van) verbinding te zoeken tussen de burgers en de samenleving, en hen te betrekken bij de vormgeving ervan. Deze uitdaging blijkt groter voor groepen die vaak worden uitgesloten. Tegelijk zien we vandaag ook heel wat, vaak bottom-up, initiatieven die burgerschap een inclusieve invulling geven.
De projecten gelinkt aan deze onderzoekslijn beogen daarom steeds antwoorden te zoeken op de vraag: Hoe krijgt actief burgerschap vorm en krijgt iedereen alle kansen om dit (actieve) burgerschap op te nemen? We kijken naar burgerinitiatieven, burgerparticipatie, en in-/exclusie van burgers met betrekking tot allerlei thema’s: onderwijs, gezondheid, vrije tijd, vrijwilligerswerk, arbeidsmarkt, veiligheid, klimaat, …De participatieve methodieken in deze projecten (co-creatie, leergemeenschappen, onderzochten als medeonderzoeker, …) kennen bovendien expliciet een actieve rol toe aan de burgers waar het over gaat door de stem van participanten centraal te zetten.
Lokaal sociaal beleid en ondernemerschap
De onderzoekslijn ‘lokaal sociaal beleid en ondernemerschap’ combineert twee belangrijke tendensen in het sociale werkveld.
Een eerste luik – lokaal sociaal beleid – gaat over het belang van het opzetten van goed lokaal beleid in samenspraak met de betrokken burgers, organisaties en besturen. Het lokaal sociaal beleid is het geheel van acties die lokale besturen en andere actoren ondernemen om alle inwoners van een gemeente toegang te geven tot de sociale grondrechten. Het gaat onder meer om het recht op arbeid, inkomen, sociale zekerheid, huisvesting, culturele en maatschappelijke ontplooiing, gezond leefmilieu en onderwijs. Hierbij is het belangrijk dat bijzondere aandacht gaat naar kwetsbare burgers. Goed lokaal sociaal beleid betekent dat een lokaal bestuur beleidsdoelstellingen in functie van lokale noden bepaalt. Dit brengt ons bij het belang van een omgevingsanalyse en van participatie van (potentiële) doelgroepen en alle relevante actoren. Het expertisecentrum is een waardevolle partner in het opzetten van beleidsgericht en praktijkgericht onderzoek. Ook de vraag naar effectiviteitsonderzoek wordt steeds groter binnen het sociaal werkveld, hier laten we ons inspireren door kritisch realistisch en theoriegestuurd evaluatieonderzoek, waarbinnen de nadruk ligt op het identificeren van zogenaamde werkzame mechanismen. Het opmaken van een ‘theory of change’ is een veelgebruikte methodiek om zicht te krijgen op deze mechanismen. We zetten hier de praktijk veelal mee in als mede-onderzoeker binnen het gedachtegoed van het actieonderzoek: om vat te krijgen op de praktijk en met oog op het verbeteren van de situatie kiezen we ervoor om de onderzochten mede-eigenaar te maken van het onderzoek.
Een tweede luik – ondernemerschap – gaat over het belang van het binnenbrengen van ondernemingscompetenties in het sociale werkveld. We hebben een kritische doch constructieve houding tegenover de vermarkting en hybridisering van het sociaal werkveld. We erkennen de nood aan innovatieve praktijken en willen mee zoeken naar een gezonde kruisbestuiving tussen profit en social profit. Hiervoor werken we graag samen met het expertisecentrum businessmanagement. Onze expertise zit erin om processen op te zetten waar de praktijken zelf meegenomen worden in het ontwerpen van nieuwe of verbeterde antwoorden op maatschappelijke of organisatorische uitdagingen. We maken hierbij vaak gebruik van de logica en de tools van het ‘design thinking model’, waarbij doelgroepen worden uitgedaagd samen vorm te geven aan concrete oplossingen voor ervaren problemen.
Welzijn en Verbondenheid
De onderzoekslijn ‘Welzijn & Verbondenheid’ focust op een kernaspect van het menszijn: je goed in je vel voelen en betekenisvolle relaties ervaren met anderen. Verbondenheid is een concept dat vandaag de dag helemaal “in” is. Ook in tijden van een toegenomen individualisering in onze samenleving, blijven waardevolle relaties met anderen namelijk cruciaal. Ze dragen immers bij tot het welzijn van elk individu en versterken onze veerkracht. Naast de focus op het individu, situeert deze onderzoekslijn zich op het niveau van teams, organisaties, buurten en regio's. Uiteenlopende vragen krijgen daarin een plaats, zoals:
- Welke betekenis geven bewoners van woonzorgcentra aan verbondenheid? Hoe kunnen woonzorgcentra zich anders organiseren om de verbondenheid en de kwaliteit van leven te versterken?
- In welke zin kan participatieve beleidsontwikkeling op buurtniveau ervoor zorgen dat buren elkaar vaker een handje helpen?
- Welke kenmerken van socialemediaplatformen werken een gevoel van eenzaamheid bij jongeren in de hand? Welke kenmerken dragen net bij tot het gevoel van erbij te horen?
- Hoe geven sociale ondernemingen hun personeelsbeleid het best vorm voor het versterken van de veerkracht van hun medewerkers?
Veiligheid en Leefbaarheid
De Onderzoekslijn Veiligheid en Leefbaarheid vertrekt vanuit een positieve invulling van veiligheid, waarin niet louter wordt gefocust op de afwezigheid van criminaliteit, overlast en menselijk leed, maar waar de aanwezigheid van een positief leefklimaat centraal staat. Een veilige, leefbare samenleving is een sociaal rechtvaardige samenleving waarin elke actor zijn/haar rechten en plichten optimaal kan benutten en verwezenlijken. Een samenleving met een sterk sociaal weefsel, waar overheden, sociale partners, bedrijven, én burgers elkaar sterktes en zwaktes kennen, en in integraal partnerschap aan de slag gaan om het samenleven ruimtelijk, sociaal en digitaal vorm te geven. Een samenleving waar verschil, diversiteit en conflict ruimte krijgen in dialoog en partnerschap.
Een positieve, integrale benadering biedt de beste antwoorden op complexe uitdagingen waar we als samenleving mee geconfronteerd worden, gaande van polarisatie en radicalisering tot klimaat- en crisisbeheer. Vanuit deze onderzoekslijn zoeken we naar antwoorden op en oplossingen voor volgende vraagstukken; Op welke manier kunnen (boven)lokale overheden samen met andere partners aan de slag om dit positief leefklimaat vorm te geven; rond concrete thema’s, in de fysieke ruimte, in cyberspace, op de schoolbanken/werkvloer…? Hoe krijgen integrale partnerschappen in crisissituaties vorm? Op welke manier kunnen lokale actoren aan de slag met complexe, bovenlokale uitdagingen? Hoe kunnen we eigenaarschap van lokale veiligheid en leefbaarheid stimuleren? Op welke manier kunnen informatiestromen tussen verschillende partners worden vormgegeven en beheerd? …
We steunen bij de invulling van onze projecten op onze unieke inbedding binnen het studiegebied Sociaal-Agogisch Werk, waar interdisciplinair en praktijkgericht denken -met studenten, docenten en werkveld- over deze maatschappelijke vraagstukken centraal staat.
