Burgerparticipatie in lokale veiligheidszorg
PWO project
Onderzoeksdomeinen
Veiligheid is niet meer weg te denken uit de (internationale) actualiteit en is een belangrijke bekommernis van lokale besturen. Vanuit de federale overheid wordt verwacht dat steden en gemeenten ‘integraal’ en ‘geïntegreerd’ de veiligheid van hun burgers verzorgen. Heel kort samengevat impliceert dit dat veiligheid een gedeelde verantwoordelijkheid is, die in ‘partnerschap’ met alle maatschappelijke organisaties dient te worden ingevuld.
Ook voor de burger is hier in theorie een belangrijke rol weggelegd. In de praktijk is de verantwoordelijkheid van burgers in het veiligheidsdomein minder vanzelfsprekend. Zo is niet helemaal duidelijk in hoeverre burgers verantwoordelijkheid willen of kunnen opnemen, noch in welke mate verschillende overheidsinstanties daarvoor openstaan. De laatste publicaties rond burgerparticipatie in het veiligheidsdomein in België dateren bovendien van een tiental jaar geleden (Gelders et al., 2009; Moor et al., 2011). De samenleving is sedertdien sterk gediversifieerd en gedigitaliseerd, met belangrijke gevolgen.
Met dit praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek wil het Expertisecentrum Sociale Innovatie nagaan op welke manier burgerparticipatie in veiligheid concreet vorm kan krijgen op lokaal niveau.
Fase 1.
In een eerste fase (september 2019- augustus 2021) voerden we een analyse uit van het draagvlak voor burgerparticipatie bij burgers en lokale veiligheidsactoren. We deden hiervoor kwalitatieve interviews met sleutelfiguren en kwantitatieve interviews met burgers (voornamelijk afgenomen door studenten uit de Bachelor Maatschappelijke Veiligheid). Daarnaast maakten we een geactualiseerd overzicht van inspirerende praktijken in binnen- en buitenland, aan de hand van desk research en een literatuurstudie.
We concluderen dat veiligheid, de bescherming van burgers, een kerntaak van (lokale) overheden is en blijft. Het betrekken van burgers bij die taak is geen evidentie, maar daarom zeker niet minder waardevol. Overheidsactoren zijn soms bezorgd dat burgerparticipatie hun formele gezagspositie op het vlak van veiligheid in het gedrang zou brengen. Echter, burgers duurzaam betrekken in het lokaal veiligheidsbeleid kan die gezagspositie net versterken. Met de ontwikkelde producten willen we lokale overheden inspireren om burgerparticipatie ter harte te nemen.
Onderzoeksproducten fase 1
Publicatie ‘Burgerparticipatie in Lokale Veiligheid’
De publicatie ‘Burgerparticipatie in Lokale Veiligheid’ brengt inzichten uit de interviews en literatuurstudie samen, en schept op die manier een kader om met burgerparticipatie aan de slag te gaan.
Inspiratiebank
Het volledige overzicht van inspirerende praktijken werd gebundeld in een inspiratiebank. Net als burgerparticipatie zelf is de inspiratiebank een ‘levend’ document, waar lokale overheden uit kunnen putten, en dat kan worden bijgestuurd en aangevuld.
Kaartspel
Een selectie van initiatieven werd in een kaartspel gegoten. Op die manier willen we beleidsactoren ook rond de fysieke beleidstekentafel inspireren om creatief met burgerparticipatie aan de slag te gaan.
Analyse draagvlak
Een kort rapport over het draagvlak voor burgerparticipatie in lokale veiligheid.
Fase 2.
In een volgende fase (september 2021 - augustus 2023) bekijken we op welke manier moeilijker bereikbare doelgroepen een rol kunnen spelen bij het veiligheidsbeleid. Een belangrijke bevinding van de eerste onderzoeksfase is namelijk dat bepaalde groepen burgers, en dan voornamelijk reeds mondige en actieve burgers, makkelijker participeren aan het beleid dan andere groepen, die over het algemeen nochtans meer voordeel kunnen halen uit beleidsparticipatie (ook wel de ‘participatieparadox’ genoemd). Op het vlak van veiligheid houdt dit het gevaar in dat bepaalde groepen reeds actieve en betrokken burgers macht krijgen om veiligheid te definiëren in het nadeel van minder mondige groepen, zoals jongeren en mensen met een migratieachtergrond.
Onderzoeksproducten fase 2
Met dit onderzoek gaan we dieper in op één van de punten die beleidsparticipatie bemoeilijken. Participatieprocessen bereiken namelijk vaak specifieke groepen burgers, zij die goed zijn geïnformeerd, er tijd voor hebben en voldoende mondig zijn. Andere groepen nemen minder vaak deel aan participatieprocessen. Burgers met een migratieachtergrond bijvoorbeeld, of alleenstaande moeders of mensen met een laag opleidingsniveau. Met dit onderzoek willen we enerzijds de noden en behoeften van de Afghaanse en Somalische gemeenschap in Kortrijk in kaart brengen. Zij nemen tot op heden minder deel aan participatieprocessen. Anderzijds willen we veiligheidsactoren concrete aanknopingspunten aanreiken om vanuit die noden met deze groepen aan de slag te gaan.