Wiskundig denken in de kleuterklas

Het onderwijslandschap is in evolutie. De 21ste eeuwse vaardigheden doen hierbij hun intrede. Het is belangrijk om reeds van in de kleuterklas werk te maken van deze 21ste eeuwse vaardigheden. Het gaat dan over kritisch en creatief denken, informatievaardigheden, mediawijsheid, sociale en culturele vaardigheden, maar ook zelfregulering, computationeel denken en problemen kunnen oplossen. Heel wat van deze vaardigheden kunnen gekoppeld worden aan wiskunde. Concreet gaat het dan over de typische probleemoplossende vaardigheden zoals computationeel denken, kritisch en logisch denken, creatief denken. Deze denkvaardigheden kunnen immers expliciet gekoppeld worden aan dit leerdomein.

Want ook binnen wiskunde wint het denkproces aan belang, in vergelijking met het product. Om voorbereid te zijn op de toekomst van morgen, is het belangrijk wiskundige problemen te herkennen en via kritisch, logisch en/of computationeel denken te komen tot een oplossing. De kinderen leren hierbij beroep doen op hun reeds verzamelde kennis en inzichten, of leren gebruik maken van concepten die eigen zijn aan de computerwetenschappen, dienen kritisch het oplossingsproces te beschouwen, en leren om ‘out of the box’ te denken. Ook de - nog in ontwikkeling zijnde - decretale ontwikkelingsdoelen voor het kleuteronderwijs zullen hier de nodige aandacht aan besteden door expliciet te vermelden dat de leerlingen een algoritme moeten kunnen ontwerpen om een probleem op te lossen en dat ze bij het oplossen van problemen gebruik moeten maken van wiskundige kennis en vaardigheden.

Het ZILL-leerplan trok eveneens de kaart van het probleemoplossend denken en wijdt hier een ontwikkelthema aan, nl. ‘logisch en wiskundig denken’. Binnen de leerplannen van het OVSG staat dit ook vermeld als o.a. ‘praktische wiskundige problemen aanpakken’ en ‘verschillende oplossingen voor een probleem bedenken en verwoorden’. Het GO! Leerplan noteert eveneens als algemene doelstelling voor wiskundige initiatie ‘het zoeken met anderen naar oplossingen voor probleemsituaties’. Deze probleemoplossende denkvaardigheden worden hierbij niet gezien als doel op zich, maar als middel om de verschillende domeinen van wiskunde (getallenkennis en bewerkingen, meten en metend rekenen en meetkunde) na te streven in de kleuterklas. We willen de kleuter tot het inzicht van tellen, meten, vergelijken, herkennen en benoemen van vormen enz. brengen vanuit een onderzoekende en ondernemende houding. De leerkracht fungeert hierbij als begeleider binnen een uitdagende leeromgeving. Een voorbeeld om dit te illustreren is: binnen het thema ‘Vliegen’ hebben de kleuters elk hun eigen vlieger gemaakt uit papier. Vervolgens mogen ze deze vanaf een bepaald punt zo ver mogelijk laten vliegen.

We vragen ons vervolgens af welke vlieger er nu het verst is gevlogen. Samen met de kleuters bedenken we hoe we dit zouden te weten kunnen komen. Zien we dit op het zicht? Of kunnen we dit meten? En hoe kunnen we dit meten? Met een touw, onze voeten, onze handen, enz. Verschillende mogelijkheden worden besproken en vervolgens uitgeprobeerd. Om uiteindelijk te besluiten welke vlieger er het verst gevlogen heeft. Achteraf staan we stil bij het gebeuren. Wat hebben we gedaan? Waarom? Welke manieren hebben we uitgeprobeerd? Welke liepen er goed, welke minder? Enz. Vanuit het werkveld merken we een noodzaak aan handvatten en degelijke (doelgerichte) good practices waarmee leerkrachten geïnspireerd kunnen worden. Het einddoel hierbij is het realiseren van een interactief online leerplatform waarbij een aantal didactische principes m.b.t het integreren van probleemoplossende denkvaardigheden in het wiskundig aanbod in de kleuterklas en waarbij deze gekoppeld zijn aan een vertaling naar de praktijk onder de vorm van concrete voorbeelden en dit naar de verschillende domeinen van wiskunde toe. De verschillende leeftijden/leerlijnen (van peuter tot derde kleuterklas) komen hierbij aan bod.

De voorbeelden die aan bod zullen komen worden opgemaakt, verzameld, uitgetest en geoptimaliseerd in samenwerking met leerkrachten van verschillende partnerscholen.